Izolowanie od grupy, wyśmiewanie, prowokowanie, siłowe unieruchamianie to częste formy przemocy, których doświadczają młode osoby w spektrum autyzmu i z niepełnosprawnościami w szkole, podczas terapii. Temu problemowi było poświęcone spotkanie z Zastępcą Rzecznika Praw Obywatelskich dr Valerim Vachevem. Rzeczniczkę Praw Dziecka reprezentował jej społeczny zastępca Jan Gawroński oraz Katarzyna Kruza z Zespołu Zdrowia i Spraw Socjalnych BRPD.

11 grudnia reprezentanci Rzeczniczki Praw Dziecka, wspólnie z delegacją trzech zespołów inicjatywy „Nasz Rzecznik” (Praw Osób z Niepełnosprawnościami, Edukacji Włączającej oraz Praw Opiekunek/ów) spotkali się z zastępcą RPO dr Valerim Vachevem. Rozmowa dotyczyła przemocy dotykającej młode osoby z niepełnosprawnościami.

Społeczny Zastępca RPD zauważył, że każde siłowe działanie wobec uczniów, w szczególności tych z niepełnosprawnościami jest przemocą. Natomiast każda postać przymusu, w tym bezpośredniego, naruszanie nietykalności osobistej, co do zasady wypełnia znamiona czynu zabronionego.

Jan Gawroński podkreślił, że od kilku lat apeluje o nowelizację art. 157 Kodeksu Karnego poprzez dodanie zapisu par. 3a o treści: „Kto w nieuzasadniony sposób zastosuje w placówce oświatowej, terapeutycznej, opiekuńczo-wychowawczej lub ochrony zdrowia holding (czyli siłowe unieruchamianie), który będzie skutkował uszczerbkiem na zdrowiu osoby z niepełnosprawnością lub osoby w spektrum autyzmu, będzie zagrożony karą od 3 miesięcy do 5 lat pozbawienia wolności. W przypadku targnięcia się przez osobę poszkodowaną na swoje życie, wcześniejsze zastosowanie holdingu, który był przyczyną próby samobójczej, będzie zagrożone karą od 5 do 10 lat pozbawienia wolności.”

W trakcie spotkania strona społeczna zwróciła uwagę, że izolowanie od grupy, wyśmiewanie, prowokowanie, siłowe unieruchamianie to częste formy przemocy, których doświadczają młode osoby w spektrum autyzmu i z niepełnosprawnościami w szkole czy podczas terapii. Zdaniem ekspertów przemocą jest też niereagowanie na przemoc, nieudzielanie wsparcia oraz zaniechanie działań wobec sprawców przemocy.

Uczestnicy spotkania podkreślili, iż uczniowie i uczennice w spektrum autyzmu nie mogą być karani za swoją odmienność rozwojową. Potrzebują cierpliwości i zrozumienia, a nie przymuszania do posłuszeństwa przemocowymi metodami. To jedynie potęguje lęk, rodzi frustrację, niechęć, bunt, wyzwala agresję i uczy odpowiadać przemocą na przemoc.

Jan Gawroński wskazał na istniejące już rozwiązania prawne – Standardy Ochrony Małoletnich. Mają na celu m.in przeciwdziałanie siłowemu przytrzymywaniu wobec osób neuroróżnorodnych.

Społeczny zastępca RPD podzielił się także własnymi bolesnymi doświadczeniami. Mówił o fizycznych i psychicznych urazach, jakich doznają młode osoby w spektrum autyzmu, wobec których stosowane są metody przymusu bezpośredniego. Podkreślił, że niedopuszczalne jest np. dociskanie do dywanu czy ławki po to, by siedzieć spokojnie, unieruchamianie na krześle, krępowanie nadgarstków czy obezwładnianie w sytuacji, gdy osoba nie stanowi zagrożenia dla otoczenia. 

Katarzyna Kruza z Zespołu Zdrowia i Spraw Socjalnych BRPD przypomniała, że w świetle opinii eksperckich uzyskanych przez Rzeczniczkę Praw Dziecka holding nie stanowi metody terapeutycznej. – Bardzo niepokojąca jest sytuacja, kiedy rodzice boją się zgłaszać takie tematy – zauważyła.

Podczas spotkania wybrzmiał przekaz, że potrzebujemy edukacji antyprzemocowej i antydyskryminacyjnej. W przestrzeniach szkolnych brakuje wsparcia przeszkolonych interwentów kryzysowych i procedur reagowania na przemoc, w gminach – rzetelnej wiedzy o skali i rodzajach potrzeb, a w instytucjach wsparcia – poważnego traktowania zgłaszanych spraw.

Z ramienia Biura RPO w spotkaniu uczestniczyli też dr Monika Wiszyńska-Rakowska, pełnomocniczka RPO ds. Osób z Niepełnosprawnościami, Anna Mikołajczyk, zastępczyni dyrektorki Zespołu ds. Równego Traktowania, a także naczelniczki i naczelnicy: Piotr Zakrzewski z Zespołu Prawa Karnego, Agnieszka Jarzębska z Zespołu Prawa Pracy i Zabezpieczenia Społecznego, Joanna Koczorowska z Zespołu Prawa Administracyjnego i Gospodarczego oraz Anna Tomkiewicz z Zespołu Prawa Konstytucyjnego, Międzynarodowego i Europejskiego. Na spotkaniu pojawił się również Bartosz Cyran, główny koordynator ds. współpracy z partnerami społecznymi oraz Beata Tokarz-Kamińska główna specjalistka Centrum Projektów Społecznych.