źr. fot. MF
O jawności życia publicznego w kontekście planów i wyzwań związanych z tworzeniem Centralnego Rejestru Umów Jednostek Sektora Finansów Publicznych dyskutowano podczas konferencji zorganizowanej w Ministerstwie Finansów. Rzeczniczkę Praw Dziecka reprezentowały Anna Figurniak, dyrektor generalna oraz Paulina Nowosielska, rzeczniczka prasowa Biura RPD.

11 kwietnia w Ministerstwie Finansów odbyła się konferencja dotycząca Centralnego Rejestru Umów (CRU) Jednostek Sektora Finansów Publicznych. W wydarzeniu uczestniczył podsekretarz stanu w MF Jurand Drop oraz dyrektor generalna w resorcie Marta Niżałowska–Pactwa. Wydarzenie skupiło przedstawicieli administracji rządowej, samorządowej, organizacji pozarządowych i środowisk naukowych.

W dyskusji udział wzięli m.in. prof. Anna Tarwacka, dyrektor Instytutu Nauk Prawnych UKSW, dr hab. Agnieszka Piskorz-Ryń z Wydziału Prawa i Administracji UKSW, Mirosław Wróblewski, prezes Urzędu Ochrony Danych Osobowych, dr hab. Marlena Sakowska-Baryła z Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Łódzkiego, Krzysztof Izdebski z Fundacji im. Stefana Batorego, Katarzyna Batko-Tołuć z Sieci Obywatelskiej Watchdog Polska, Dorota Bąbiak-Kowalska z Unii Metropolii Polskich, Grzegorz Bebłowski z Ogólnopolskiego Porozumienia Organizacji Pozarządowych, Barbara Brodowska-Mączka z Kancelarii Prezydenta RP oraz Joanna Martyniuk-Placha z Urzędu Miasta Szczecina.

Ministerstwo Finansów we współpracy z ekspertami zewnętrznymi przygotowało propozycje zmian przepisów dotyczących Centralnego Rejestru Umów, które precyzują i skupiają w jednym miejscu obowiązki jednostek sektora finansów publicznych w zakresie ujawniania informacji o umowach.

Również Rzeczniczka Praw Dziecka zauważa konieczność wprowadzenia spójnych rozwiązań, w oparciu o które obywatele zyskają wiedzę w zakresie umów zawartych przez jednostki sektora finansów publicznych. Ta kwestia stała się tematem wystąpienia generalnego Moniki Horna-Cieślak do Ministra Finansów.

Publiczny rejestr umów to wzmocnienie transparentności urzędu

Jak podkreślał Jurand Drop, wiceminister finansów, celem jest stworzenie ram prawnych, które będą zrozumiałe i przystosowane do możliwości wszystkich jednostek niezależnie od ich wielkości czy poziomu przygotowania organizacyjnego. Planowane zmiany zakładają etapowe wdrażanie obowiązku publikacji umów. Od 1 stycznia 2026 r. obowiązek obejmie jednostki rządowe, w tym m.in. Biuro RPD. Następnie od 1 lipca 2026 r. – jednostki samorządowe, a od 1 stycznia 2027 r. – pozostałe.

Marta Niżałowska-Pactwa. dyrektor generalna MF zaznaczyła, że projekt przepisów przekazany do uzgodnień międzyresortowych, opiniowania i konsultacji jest punktem wyjścia do dalszych rozmów. Wskazała na kwestie wymagające dalszej debaty publicznej, w szczególności określenie progu wartości umów, od którego będzie zależał obowiązek udostępniania informacji czy wyłączenia z obowiązku publikacji. Kwoty, jakie padały dotąd w dyskusji są radyklanie różne. Strona pozarządowa postuluje jak najniższy próg lub nawet jego brak. W dyskusjach na poziomie ministerialnym padło 10 tys. zł.

Propozycje i uwagi dotyczące planowanych zmian można zgłaszać do 23 kwietnia 2025 r.

Mirosław Wróblewski, prezes Urzędu Ochrony Danych Osobowych podkreślił, że CRU jest narzędziem, które ma służyć zabezpieczeniu i lepszej realizacji transparentności życia publicznego, zabezpieczenia środków publicznych, co jest ważne w kontekście funkcjonowania państwa prawa. Tak, by nie dopuszczać do kryzysu praworządności. Mówił też o wartościach UE, bo część środków, którymi gospodarują jednostki pochodzi właśnie z UE.

Krzysztof Izdebski z Fundacja im. Stefana Batorego mówił o CRU w kontekście doświadczenia innych państw, m.in.: Słowacji, Czech, Rumunii, Portugalii, Włoch. Wprowadzono tam różne progi, od którego umowy są wykazywane w rejestrze. Co ważne, niektóre kraje zdecydowały się na mechanizmy mobilizujące do zamieszczania umów, m.in. obowiązek opublikowania umowy do trzech miesięcy od jej zawarcia pod rygorem uznania jej za niebyłą.