Ponad 90 procent nastolatków jest w domu szczęśliwa i czuje, że rodzice ich rozumieją. Nie ma większych różnic między wsią a miastem, gorsze relacje odczuwają dziewczęta. Wyniki ogólnopolskiego naukowego badania jakości życia dzieci i młodzieży, zleconego przez Rzecznika Praw Dziecka, pokazują, że problemem dla młodych ludzi jest zbyt mało czasu, który poświęcają im rodzice. Najmniejsze poczucie wsparcia, miłości i zrozumienia odczuwają młodzi z województwa warmińsko-mazurskiego, a największe z dolnośląskiego.

Wyniki ogólnopolskiej diagnozy jakości życia dzieci i młodzieży, którą zleciłem w czerwcu tego roku, pokazują, że wbrew mitom z polską rodziną nie dzieje się nic bardzo złego. Dzieci czują, że rodzice ich kochają, wspierają i rozumieją. Ale chcą częściej przebywać z rodzicami. Brak czasu zaczyna im ciążyć w domowych relacjach. My jesteśmy zbyt zajęci zarabianiem, karierą i obowiązkami, a oni po prostu chcą być częściej z nami – tłumaczy Rzecznik Praw Dziecka Mikołaj Pawlak.

Wyniki badań Rzecznik Praw Dziecka przedstawił na II Ogólnopolskim Kongresie „Wychowanie trwa wiecznie” w Warszawie, którego jest współorganizatorem wraz z Kolegium Jagiellońskim Toruńskiej Szkoły Wyższej i Fundacją Życie. Kongres objął patronatem honorowym Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej Andrzej Duda. W dwudniowym kongresie udział biorą m.in. ministrowie rodziny Marlena Maląg i edukacji Przemysław Czarnek.

Wspierają, kochają i rozumieją

Z badania jakości życia dzieci i młodzieży wynika, że 82 proc. młodszych uczniów i 81 proc. uczennic (klasy 2. szkoły podstawowej) czują, że rodzice ich wspierają, kochają i rozumieją.

Zdecydowana większość drugoklasistów przyznała, że rodzice zawsze traktowali ich dobrze i sprawiedliwie (61 proc.). Niemal co druga osoba zawsze mogła porozmawiać z rodzicami, kiedy tylko chciała (49 proc.).

Wśród nastolatków z 6. klas szkoły podstawowej aż 90 proc. chłopców odczuwa wsparcie, miłość i zrozumienie rodziców i – co jest w tej kategorii wiekowej zauważalną różnicą – tak odczuwa tylko 81 proc. dziewcząt.

Zdecydowana większość szóstoklasistów czuła się rozumiana przez swoich rodziców (69 proc.). Nastolatki czują się też kochane – 86 proc. wskazało na odpowiedzi „bardzo” i „ogromnie”. Poczucie bycia rozumianym przez rodziców istotnie częściej dotyczy chłopców niż dziewcząt – 36 proc. do 25 proc.

Szczęście w domu

Troje na czworo badanych uczniów klasy szóstej czuło się zawsze lub bardzo często szczęśliwymi w domu (75 proc.). Zbliżony odsetek nastolatków wskazał, że rodzice zawsze lub bardzo często traktowali ich dobrze i sprawiedliwie – mieli też możliwość porozmawiania z rodzicami, kiedy tylko chcieli (po 73 proc. wskazań).

Nastoletni chłopcy częściej niż dziewczęta czuli się zawsze szczęśliwi w domu – 45 proc. do 35 proc.

Uczniowie drugiej klasy szkoły ponadpodstawowej czują się nieco mniej rozumiani i kochani przez swoich rodziców niż młodsze grupy wiekowe. 55 proc. badanych wskazało, że czują się ogromnie lub bardzo rozumiani przez swoich rodziców. Niemal co piąty badany nie czuje się rozumiany. Trzech na czterech czuje się kochanych przez swoich rodziców (odsetek odpowiedzi „bardzo” i „ogromnie” to 76 proc.).

Kobiety mniej rozumiane

Wśród młodzieży kobiety częściej niż mężczyźni nie czują się rozumiane przez rodziców (21 proc. wobec 15 proc.). Większe poczucie bycia rozumianym charakteryzuje też uczniów technikum niż liceum ogólnokształcącego.

64 proc. badanej młodzieży czuła, że rodzice traktowali ich dobrze i sprawiedliwie, zdecydowana większość mogła porozmawiać z rodzicami, kiedy tylko chciała (63 proc. odpowiedzi „zawsze” i „bardzo często”). Niemal połowa czuła się szczęśliwa w domu (49 proc.), z tym że subiektywne poczucie szczęścia w domu częściej dotyczyło mężczyzn – dwóch na trzech wskazało, że zawsze lub bardzo często czuli się w domu szczęśliwi (66 proc.), a takich odpowiedzi udzieliło tylko 52 proc. kobiet. Istotne zróżnicowanie ze względu na płeć można zauważyć także w przypadku osób, które uznają, że mogą porozmawiać z rodzicami kiedy tylko chcą. Mężczyźni częściej niż kobiety mieli taką możliwość.

Lepiej niż 20 lat temu

Z badań wynika, że ogólne zadowolenie dzieci i młodzieży z rodzinnych wzajemnych stosunków wzrosło w porównaniu z podobnym badaniem z 2003 roku. Dwie dekady temu jedynie nastoletnie dziewczęta wyrażały nieznacznie większe niż dzisiaj zadowolenie w relacjach z rodzicami.

Badanie nie wykazało istotnych różnic w odczuwaniu przez młodych troski ze strony rodziców na terenach wiejskich i miejskich.

W podziale na regiony kraju gorsze rodzinne stosunki mają uczniowie w woj. warmińsko-mazurskim i lubuskim, zaś lepsze w woj. opolskim i dolnośląskim.

Najbardziej wyraźnym deficytem, który zgłaszali badani uczniowie, to brak czasu poświęcanego im przez rodziców. W przypadku najmłodszych dzieci – uczniów 2. klas szkół podstawowych – aż 21 proc. skarżyło się, że rodzice w ogóle albo rzadko poświęcali im czas. Wśród nastolatków odsetek ten wyniósł 16 procent, a wśród młodzieży 20 proc.

Największe badanie od 2003 roku

W diagnozie jakości życia dzieci i młodzieży przebadano ponad 5800 uczniów w całej Polsce, na trzech poziomach edukacyjnych – klas 2. i 6. szkół podstawowych oraz w szkołach średnich (2. klasy). Wykorzystano kwestionariusz KIDSCREEN, jednolite narzędzie opracowane w ramach programów badawczych Komisji Europejskiej. To pierwsze tak szerokie badanie jakości życia dzieci i młodzieży w Polsce od 2003 roku.

Rekomendacje Rady Ekspertów

W skład Rady Ekspertów przy Rzecznika Praw Dziecka wchodzą profesorowie i doktorzy z uniwersytetów, specjalista z instytutu badawczego Naukowa i Akademicka Sieć Komputerowa oraz przedstawiciele organizacji pozarządowych zajmujących się m.in. pomocą dzieciom i młodzieży:

– prof. UAM dr hab. Dobroniega Głębocka z Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu,
– prof. UMK dr hab. Jarosław Horowski z Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu,
– dr Barbara Chojnacka z Uniwersytetu Szczecińskiego,
– dr Rafał Lange z Instytutu Badawczego NASK,
– Anna Szewczyk z Fundacji Pomocy Dzieciom „Pociecha” we Wrocławiu,
– Dawid Radomski z Fundacji Edukacji Zdrowotnej i Psychoterapii w Poznaniu,
– Marek Grabowski z Fundacji Mamy i Taty w Warszawie,
– Wojciech Przybysz ze Stowarzyszenia Dzieciom i Młodzieży WĘDKA im. każdego Człowieka w Toruniu,
– dr Jarosław Przeperski z Biura Rzecznika Praw Dziecka, Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu.

Prezentowane rekomendacje są wynikiem analizy danych uzyskanych w omawianym projekcie a także wiedzy eksperckiej i doświadczenia Rady Ekspertów przy Rzeczniku Praw Dziecka.

• Kluczowe dla dobrej jakości dzieciństwa jest zachowanie istniejących dobrych relacji w rodzinie. Dlatego istotne są działania, które będą identyfikować i moderować czynniki, które mogą te relacje osłabić.
• Podejmowane inicjatywy powinny być skonstruowane w taki sposób, aby dotyczyły zarówno dzieci, jak i rodziców.
• Istotne są działania, które pozwolą rodzicom na spędzanie z dziećmi większej ilości czasu, np. dwie godziny dla rodziny (w Dzień Praw Rodziny), tworzenie miejsc, gdzie całe rodziny będą mogły wspólnie spędzać czas na ciekawych aktywnościach.
• Konkurs RPD na najlepsze inicjatywy wspierające budowanie relacji dzieci z rodzicami (może być na poziomie gminy lub dla samych rodzin).
• Kampania społeczna zachęcająca rodziny do wspólnych posiłków.
• Wzmacnianie kompetencji relacyjnych u rodziców i dzieci, także w ramach edukacji szkolnej (przykład szkół, gdzie relacja jest ich istotnym elementem: https://relationshipsfoundation.org/portfolio/relational-schools/)
• Przygotowanie i wdrożenie programów wspierających kompetencje w zakresie budowania relacji pomiędzy dziewczętami a ich rodzicami, np. tato.net

           – https://tato.net/warsztaty/tato-corka-nowe-spojrzenie

Wyniki badania jakości życia dzieci i młodzieży w Polsce oraz prace i rekomendacje Rady Ekspertów przy Rzeczniku Praw Dziecka staną się podstawą opracowania wystąpień generalnych Rzecznika, a także projektów nowych aktów prawnych.

Raport Rzecznika Praw Dziecka – Ogólnopolskie badanie jakości życia dzieci i młodzieży w Polsce PDF

Raport Rzecznika Praw Dziecka – Ogólnopolskie badanie jakości życia dzieci i młodzieży w Polsce DOC

Ogólnopolskie badanie jakości życia dzieci i młodzieży w Polsce, tabela PDF

Ogólnopolskie badanie jakości życia dzieci i młodzieży w Polsce, tabela DOC