Każdy ma prawo do nauki, która jest obowiązkowa do 18. roku życia, także dla cudzoziemców. Zastępca Rzeczniczki Praw Dziecka zgłosił uwagi do rządowego programu wyrównywania szans edukacyjnych dzieci z Ukrainy „Szkoła dla wszystkich” oraz projektu rozporządzenia w sprawie szczegółowych warunków udzielenia wsparcia w zakresie wyrównywania szans edukacyjnych dzieci z Ukrainy w kolejnych latach szkolnych.

Adam Chmura, zastępca Rzeczniczki Praw Dziecka w wystąpieniu z 31 grudnia 2024 r. do Ministerstwa Edukacji Narodowej podkreślił, że w rozporządzeniu RM należy uwzględnić również uczniów, którzy nie posiadają obywatelstwa, czyli tzw. bezpaństwowców. Obecnie w projekcie przewiduje się udzielanie wsparcia uczniom, którzy są obywatelami Ukrainy oraz innym uczniom z doświadczeniem migracyjnym, którzy nie są obywatelami polskimi, a są obywatelami innych państw niż Ukraina.

Zastępca RPD zaproponował także dodać zapis, który zapewni wszystkim wymienionym uczniom wsparcie asystenta międzykulturowego, bo ochrona praw cudzoziemców przebywających na terytorium Polski powinna być zadaniem priorytetowym. Adam Chmura zwrócił uwagę, że migrujący małoletni narażeni są na wiele niebezpieczeństw, jak przemoc czy wyzysk, często padają również ofiarami handlu ludźmi. Zwykle towarzyszy im duży stres, który w wielu przypadkach ma wpływ na ich psychikę i prawidłowy rozwój. Ponadto migracja oznacza także przerwę w nauce. Jej podjęcie na nowo w kraju przyjmującym wymaga przystosowania się do nowych warunków i systemu szkolnego, który stawia często przed uczniem inne niż znane mu dotychczas wymagania. Dlatego niezbędna jest pomoc asystenta kulturowego.

Zdaniem Adama Chmury należy także rozważyć obniżenie progu liczby uczniów objętych wsparciem asystenta. W szczególności dotyczy to dzieci pochodzących z państw odległych kulturowo i językowo.

W przepisach należy także dookreślić, że wsparcie udzielane uczniom oraz ich rodzicom, opiekunom prawnym lub osobom (podmiotom) sprawującym pieczę zastępczą jest dobrowolne. Powinno być także udzielane za zgodą uczniów, a gdy są niepełnoletni – za zgodą ich rodziców. Takie uściślenie jest konieczne, aby zagwarantować pełne poszanowanie praw uczniów i zapobiec ewentualnym wątpliwościom interpretacyjnym.

Program „Szkoła dla wszystkich” powinien przewidywać także wsparcie dla małoletnich cudzoziemców przebywających bez opieki w strzeżonych ośrodkach dla cudzoziemców. Zgodnie z Konstytucją, każdy ma prawo do nauki, a nauka do 18. roku życia jest obowiązkowa, także dla cudzoziemców, niezależnie od formy ich pobytu w Polsce. Jej kontynuacja jest zatem kluczowa dla ich integracji oraz rozwoju w nowym środowisku.

Zastępca RPD poprosił MEN o przedstawienie stanowiska co do przedstawionych uwag.

Pismo RPD do MEN