Opracowywane w resorcie zmiany obejmują wzmocnienie systemu wspierania rodziny oraz poprawę sytuacji rodzinnej i instytucjonalnej pieczy zastępczej, w tym także osób usamodzielnianych – zapewnia Aleksandra Gajewska, Sekretarz Stanu w Ministerstwie Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej, w odpowiedzi na apel Adama Chmury, Zastępcy Rzeczniczki Praw Dziecka.

W grudniu ubiegłego roku Chmura zwrócił się do resortu o rozważenie działań na rzecz młodych ludzi opuszczających pieczę zastępczą. Chodziło o możliwość zapewnienia im wsparcia finansowego na poziomie tożsamym do wsparcia udzielanego rodzinom zastępczym.

– Wejście wychowanków pieczy zastępczej w samodzielne życie oraz pełnienie przez nich samodzielnych ról społecznych przy braku wsparcia osób bliskich jest szczególnie trudne. Tym samym uregulowania dotyczące pomocy na kontynuowanie nauki oraz wysokość tego wsparcia są niezmiernie ważne – pisał Zastępca Rzeczniczki Praw Dziecka. Wskazał, że sytuacja młodych osób opuszczających pieczę zastępczą była wcześniej przedmiotem analizy Najwyższej Izby Kontroli.

NIK ustaliła, że rodzina zastępcza otrzymuje większe środki na utrzymanie wychowanka, niż wychowanek, który opuścił rodzinę i utrzymuje się samodzielnie. Taka sytuacja powoduje, iż osoby, które mogłyby opuścić rodziny zastępcze i się usamodzielnić, ze względów finansowych dłużej w nich pozostają, przez co nie zwalniają miejsc dla kolejnych osób, które muszą być umieszczone w pieczy zastępczej. Natomiast osoby, które opuszczają pieczę i podejmują trud samodzielnego funkcjonowania, z powodu niskiego wsparcia muszą poszukiwać dodatkowych źródeł utrzymania, co zazwyczaj wiąże się z konicznością rezygnacji z nauki w trybie dziennym.

Adam Chmura przywołał także opinie dyrektorów powiatowych centrów pomocy rodzinie zawarte w raporcie pokontrolnym NIK. Według nich obowiązująca obecnie kwota na pomoc na kontynuowanie nauki nawet w sposób minimalny nie zabezpiecza podstawowych potrzeb osób usamodzielnianych, a jest to najbardziej skuteczna forma pomocy. Dyrektorzy wskazali również na różnice między wysokością pomocy pieniężnej, jaką otrzymuje rodzina zastępcza na pełnoletniego wychowanka pozostającego w pieczy a wysokością pomocy na kontynuowanie nauki.

Zdaniem Zastępcy należało podzielić pogląd NIK, że minimalna kwota na utrzymanie wychowanka powinna zostać podniesiona co najmniej do poziomu kwoty dla rodzin zastępczych, spokrewnionych.

W odpowiedzi na wystąpienie, Aleksandra Gajewska podziękowała za zaangażowanie RPD w obszarze systemu pieczy zastępczej i przyznała, że dostrzega problem wsparcia dla osób usamodzielnianych. Wskazała na dane statystyczne, zgodnie z którymi liczba dzieci powyżej 18. roku życia, które opuszczają pieczę zastępczą to rokrocznie ok. 6500-7000 osób. Dla porównania liczba wychowanków pozostających w pieczy zastępczej po 18. roku życia wynosi rokrocznie ok. 12 000 osób. Z kolei biorąc pod uwagę uśrednioną dla 2023 r. liczbę wychowanków w wieku 18-24 lata opuszczających pieczę, przeciętna wartość wsparcia dla wychowanka z tytułu kontynuowania nauki wyniosła 5 664 zł rocznie, na usamodzielnienie – 6 004 zł, natomiast na zagospodarowanie – 2 559 zł.

– Dane te jasno pokazują, że pomoc ta jest niewystarczająca, zaś sam system pieczy zastępczej w zakresie wsparcia osób usamodzielnianych wymaga konkretnych zmian – pisze podsekretarz.

Gajewska dodała, że z tego też powodu w Ministerstwie trwają prace nad długofalowymi zmianami w systemie wspierania rodziny i pieczy zastępczej, w tym kompleksowymi zmianami legislacyjnymi. Nowe przepisy obejmą wzmocnienie systemu wspierania rodziny oraz poprawę sytuacji rodzinnej i instytucjonalnej pieczy zastępczej, w tym także osób usamodzielnianych.

Obecnie resort prowadzi ewaluację funkcjonowania systemu pieczy zastępczej w Polsce w celu zagwarantowania jego poprawnego działania. MRPiPS zwróciło się też do Komendanta Ochotniczych Hufców Pracy o wskazanie możliwych obszarów współpracy w zakresie zdobycia przez osoby opuszczające pieczę kompetencji zawodowych i umiejętności pozwalających na skuteczne wkroczenie na rynek pracy.

Dodatkowo w celu wsparcia i ukierunkowania działań podejmowanych przez osoby po opuszczeniu pieczy rozszerzono katalog osób, które mogą być opiekunami usamodzielnienia o pracownika organizacji pozarządowej lub inną osobę wyznaczoną przez tę organizację do pełnienia funkcji opiekuna usamodzielnienia.

Odpowiedź MRPiPS