Funkcjonowanie domów oraz mieszkań wsparcia dla osób w spektrum autyzmu były tematami Podkomisji ds. osób z niepełnosprawnościami i włączenia społecznego, które odbyło się 6 lutego w Sejmie. Rzeczniczkę Praw Dziecka reprezentowała Anna Gałązka z Zespołu Zdrowia i Spraw Socjalnych BRPD.

Bożena Borowiec, zastępca prezesa Zarządu PFRON ds. Programowych przypomniała o działaniach, jakie w ostatnich latach podjęto w celu stworzenia w Polsce zrębów systemu mieszkalnictwa wspomaganego. Jednym z nich jest obecnie program PFRON dotyczący wspomaganych społeczności mieszkaniowych (WSM).  Założenia były takie, by powstawało 25 WSM rocznie.

Organizacje pozarządowe, dla których przewidziany jest ten WSM, muszą najpierw pozyskać działkę, a następnie pozwolenie na budowę i całą dokumentację. Stąd cała procedura i jej realizacja są mocno wydłużone w czasie.

W pierwszym naborze do Funduszu trafiło 55 wniosków, z czego aż 35 dotyczyło WSM dla osób z autyzmem i niepełnosprawnością intelektualną. 23 organizacje pozyskały środki, dzięki którym wybudują 259 mieszkań. Pierwsze z nich zostaną oddane już w tym roku.

Obecnie trwa drugi nabór do programu WSM, którego wyniki poznamy w maju.

Innym rozwiązaniem, mającym odpowiedzieć na potrzeby osób dorosłych z niepełnosprawnością są finansowane z Funduszu Solidarnościowego centra opiekuńczo-mieszkalne (COM). Do 31 grudnia 2024 powstało ich w Polsce 69, a korzysta z nich w sumie 1375 osób, z czego 811 w ramach pobytu dziennego, a 564 całodobowo. Problemem jest zbyt niskie finansowanie centrów – nie więcej niż 22 zł za godzinę pobytu na jednego mieszkańca. Rzutuje to na potrzeby osób z autyzmem i niepełnosprawnością intelektualną, wymagających wsparcia 1 na 1.

Maria Król, prezeska Stowarzyszenia Pomocy Dzieciom Niepełnosprawnym „Krok za krokiem” podkreśliła, że istnieją już mieszkania wspomagane, które powstały przed rozpoczęciem programu PFRON. Stowarzyszenie wyprzedziło WSM i dzięki środkom unijnym stworzyło Kompleks Wspomaganego Mieszkalnictwa, gdzie mogą funkcjonować 3-4 wspólnoty mieszkaniowe. M.in. dzięki PFRON istniała możliwość finansowania ich jako mieszkania treningowe. Spełniają one jednak standardy dla WSM i bardzo łatwo byłoby je w nie przekształcić – niestety nie można tego zrobić. Według zasad przyjętych przez PFRON jako WSM mogą funkcjonować jedynie te wspólnoty mieszkaniowe, które powstały w ramach tego programu.

Z kolei Janina Kaczmar, prezeska Fundacji „Pomóż Mi Żyć” wyjaśniła, że środki finansowe z PFRON wystarczającą na zapewnienie terapii 1 na 1, ale brakuje ich na prąd. Rachunki wynoszą po 5 tys. złotych miesięcznie, a środki pozyskiwane są ze sprzedaży stroików na jarmarkach świątecznych i od sponsorów.

Rozwiązaniem problemów, o których mówiły uczestniczki i uczestnicy posiedzenia, mogłaby być Ustawa o wyrównywaniu szans. Jej projekt przygotowało Polskie forum Osób z Niepełnosprawnościami (PFON) we współpracy z Ministerstwem Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej. Według ekspertów z Uniwersytetu Warszawskiego, którzy przygotowali ocenę skutków regulacji dla tej ustawy, stworzenie sieci mieszkalnictwa w tym WSM i utrzymywanie ich nie przekraczają możliwości budżetowych naszego kraju.

Pojawił się apel o powrót pracy nad tymi rozwiązaniami, gdyż bez ustawowych założeń wciąż dojdzie do skazywania osób z niepełnosprawnościami i ich opiekunów na stały lęk o przyszłość.

Łukasz Krasoń Pełnomocnik Rządu ds. Osób Niepełnosprawnych zapewnił, że razem z prezes PFRON zajmuje się kwestią finansowania WSM, aby ich wsparcie było nie tylko na barkach PFRON i nie zależało to od kaprysu przyszłego pełnomocnika. Rolą Funduszu powinna być pomoc w tworzeniu inwestycji.

Pełnomocnik zaznaczył też, że jest zwolennikiem rozwiązań systemowych, a nie projektowych – również w kwestii mieszkalnictwa. Zajmie się tym, by organizacje, które zaczęły prowadzić mieszkania wspomagane przed powstaniem WSM, nie były karane za to, że już wcześniej wzięły się za pracę, którą powinno wykonać państwo.