Skala absencji uczniów w zajęciach wychowania fizycznego była tematem posiedzenia Podkomisji Stałej ds. Młodzieży, Komisja Edukacji i Nauki, które odbyło się 5 lutego w Sejmie. Rzeczniczkę Praw Dziecka Reprezentowała Weronika Snoch z Zespołu Zdrowia i Spraw Socjalnych.

W posiedzeniu wzięli udział przedstawiciele Ministerstwa Edukacji Narodowej, Ministerstwa Zdrowia oraz Ministerstwa Sportu i Turystyki, dyrektorzy szkół podstawowych i ponadpodstawowych z Zamościa oraz dyrektorka Wydziału Oświaty Urzędu Miasta Zamość. Ci ostatni przedstawili, jak wygląda sytuacja dot. wychowania fizycznego na terenie ich miasta oraz jakie działania podejmują, aby zachęcić dzieci i młodzież do aktywności fizycznej.

Z kolei Weronika Snoch omówiła zagadnienia absencji uczniów w zajęciach W-F w kontekście ochrony zdrowia i przedstawiła najważniejsze wnioski wynikające z Ogólnopolskiego badania jakości życia dzieci i młodzieży, przeprowadzonego w 2021 r. na zlecenie Rzecznika Praw Dziecka.

Okazuje się, że co 5 dziecko (19 proc.) czuje się ciągle chore, wyczerpane fizycznie i brakuje mu energii życiowej. Brak aktywności fizycznej deklaruje kolejno 9 proc. dzieci (2 kl. SP), 12 proc. nastolatków (6 kl. SP), 27 proc. młodzieży (2 kl. szkół ponadpodstawowych). Gorsze samopoczucie i brak chęci do aktywności fizycznej wykazują częściej dziewczęta (w stosunku do chłopców), uczniowie liceów (w porównaniu do uczniów z technikum), młodzież miejska oraz pochodząca z rodzin o niższym statusie materialnym.

Snoch zwróciła uwagę na aspekt zdrowia psychicznego. Młode osoby często mówią o tym, że wstydzą się pokazywać swoje ciało. Dojrzewają i nie rozumieją zachodzących zmian, wstydzą się swoich rówieśników czy doświadczają różnych trudności psychicznych, które objawiają się stosowaniem zachowań autoagresywnych (widoczne rany lub blizny). Wszystko to może skutkować unikaniem zajęć. Brakuje jednak danych obrazujących pełną sytuację, czyli nie tylko skalę absencji, ale także przyczyny, które za nią stoją.

Małgorzata Szybalska, dyrektorka Departamentu Kształcenia Ogólnego Ministerstwa Edukacji Narodowej, poinformowała, że resort nie gromadzi centralnych danych dotyczących absencji uczniów na zajęciach wychowania fizycznego. Decyzję o zwolnieniu ucznia z zajęć, zarówno całkowitym, jak i częściowym, podejmuje dyrektor szkoły, opierając się na opinii lekarskiej.

W roku szkolnym 2022/2023 przeprowadzono ankietę wśród szkół podstawowych i ponadpodstawowych, uzyskując dane dotyczące zwolnień z WF od 94 proc. szkół. Średnio 1,3 proc. uczniów było zwolnionych z całości zajęć wychowania fizycznego na cały rok szkolny, przy czym największy odsetek odnotowano w województwie łódzkim, gdzie wyniósł on 3 proc.

Średnio 1 proc. uczniów było zwolnionych z całości zajęć na semestr, a najwyższy wskaźnik zaobserwowano w województwach podkarpackim, świętokrzyskim, lubelskim i łódzkim, osiągając 1,5 proc. Dodatkowo, średnio 0,25 proc. uczniów było zwolnionych z części zajęć wychowania fizycznego na cały rok szkolny, z najwyższym odsetkiem w województwach kujawsko-pomorskim i łódzkim, wynoszącym od 0,6 proc. do 0,7 proc. Z kolei 0,15 proc. uczniów było zwolnionych z części zajęć na semestr, a najwyższy wskaźnik zarejestrowano w województwie świętokrzyskim, gdzie osiągnął on 0,4 proc.

Ministerstwo Edukacji Narodowej planuje wprowadzenie zmian w podstawie programowej wychowania fizycznego od roku szkolnego 2025/2026. W tym celu powołano zespół ekspertów, którego zadaniem jest opracowanie nowych rozwiązań w zakresie WF i rozwoju kultury fizycznej.

Ireneusz Raś, Sekretarz Stanu w Ministerstwie Sportu i Turystyki, podkreślił, że systematyczna aktywność fizyczna jest niezbędna dla prawidłowego rozwoju i zdrowia, a wykształcenie nawyków sportowych w dzieciństwie ma kluczowe znaczenie dla przyszłego stylu życia. Badania kondycji fizycznej uczniów klas IV-VIII szkół podstawowych i szkół ponadpodstawowych, przeprowadzone w 2024 roku, wykazały pogorszenie sprawności w porównaniu z wynikami badań z 1999 roku.

Przebadano ponad 3 miliony uczniów w 20 741 szkołach, co stanowi 87 proc. wszystkich szkół w kraju. Na podstawie przeprowadzonych badań sformułowano wnioski dotyczące rozszerzenia badań na klasy I-III, objęcia badaniami wszystkich szkół, informowania rodziców o wynikach, wprowadzenia edukacji zdrowotnej w szkołach oraz monitorowania sytuacji przez kuratorów oświaty.

Podkreślono również, że tylko około 20 proc. Polaków regularnie uprawia sport, a problem nadwagi i otyłości dotyka coraz większą część społeczeństwa. Resort w kontekście poprawy aktywności fizycznej wśród dzieci i młodzieży, odwołał się do zaleceń Światowej Organizacji Zdrowia, wskazujących na konieczność regularnej aktywności fizycznej, wynoszącej 150 minut tygodniowo dla dorosłych i 60 minut dziennie dla dzieci.

Z kolei Dagmara Korbasińska, dyrektorka Departamentu Zdrowia Publicznego Ministerstwa Zdrowia zaznaczyła, że aktywność fizyczna odgrywa kluczową rolę w rozwoju dzieci i młodzieży, a lekcje wychowania fizycznego są często jedyną zorganizowaną formą ruchu dla wielu uczniów. Z tego powodu zwolnienia lekarskie z tych zajęć powinny być wydawane w wyjątkowych sytuacjach. Lekarz podstawowej opieki zdrowotnej odgrywa istotną rolę w procesie kwalifikacji uczniów do zajęć wychowania fizycznego. W ramach bilansu zdrowia ucznia lekarz POZ określa kwalifikację do odpowiedniej grupy na zajęciach WF (A – zdolny bez ograniczeń, B – zdolny z ograniczeniami, C – niezdolny czasowo lub trwale) oraz formułuje ewentualne zalecenia dla nauczyciela.

Wiele chorób przewlekłych, takich jak cukrzyca, nadciśnienie tętnicze czy astma, nie stanowią bezwzględnego przeciwwskazania do uczestnictwa w zajęciach wychowania fizycznego. Uczniowie z tymi schorzeniami, jeśli są prawidłowo leczeni, mogą i powinni brać udział w zajęciach. Jednak w takim przypadku konieczna jest współpraca z lekarzem specjalistą, który określi ewentualne ograniczenia i zalecenia. Dyrektor szkoły może zwolnić ucznia z wykonywania określonych ćwiczeń lub z realizacji zajęć wychowania fizycznego na podstawie opinii lekarskiej, przy czym może to być zarówno opinia lekarza specjalisty, jak i lekarza POZ, który posiada wiedzę o stanie zdrowia ucznia.