O to, kiedy planowana jest zmiana art. 197 §4 kodeksu karnego w zakresie odpowiedzialności karnej, gdy do kontaktów seksualnych dochodzi między osobami o zbliżonym wieku i stopniu dojrzałości – spytała Rzeczniczka Praw Dziecka Ministerstwo Sprawiedliwości. Ma to związek z nowelizacją art. 197 §1a k. k. z 28 czerwca 2024 r. zmieniającą definicję gwałtu.

Rzeczniczka Praw Dziecka w korespondencji z MS przypomniała, że 23 lipca 2024 r. podczas posiedzenia senackiej Komisji Ustawodawczej oraz Komisji Praw Człowieka i Praworządności odbyła się debata nad zaproponowaną przez nią poprawką do art. 197 § 4 kodeksu karnego. Zwrócono wówczas uwagę, że modyfikacja typu podstawowego przestępstwa zgwałcenia powodowałoby, że każde zgwałcenie osoby małoletniej poniżej lat 15, traktowane byłoby jako zbrodnia zagrożona karą pozbawienia wolności co najmniej 5 lat.

Dotyczyłoby to też sytuacji, w których zgwałcenie nastąpiło w wyniku zbliżenia mimo braku zgody, a nie poprzez zastosowanie przemocy lub groźby bezprawnej lub podstępu. Odpowiedzialnością z tytułu tych przepisów objęte są osoby, które ukończyły 17 lat, a przy zastosowaniu art. 10 k.k. – nawet w niższym wieku.

Rzeczniczka zwracała uwagę, że w grupie 15 – 19-latków może dochodzić do relacji seksualnych z osobami na granicy wieku zgody, np. 14-latków. Te, ze względu na początkowy okres rozwoju życia seksualnego, mogą nie posiadać pełnej świadomości co do sposobu wyrażania zgody i prawidłowej reakcji. W takiej sytuacji sprawcy, o ile nie stosują przemocy lub groźby czy podstępu, nie powinni odpowiadać na tym samym poziomie, co w pełni świadomi przestępcy.

Finalnie Senat odrzucił poprawkę zgłoszoną przez RPD. Na uwagi RPD wskazał następnie prof. Włodzimierz Wróbel, przewodniczący Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Karnego, która przedstawiła MS propozycję obniżenia dolnej granicy odpowiedzialności karnej w takich sytuacjach i wprowadzenia znamienia wykorzystania seksualnego osoby małoletniej.

Planowana była też propozycja zniesienia lub ograniczenie karalności, gdy do kontaktów seksualnych dochodzi między osobami o zbliżonym wieku, stopniu dojrzałości i nie mają one charakteru wykorzystania osoby małoletniej.

Rzeczniczka Praw Dziecka zwróciła się z prośbą o informację o kształcie planowanych zmian i przybliżonej dacie ich wprowadzenia

Monika Horna-Cieślak przypomniała, że przesłuchiwanie pokrzywdzonych w sprawach dotyczących tak newralgicznych kwestii wymaga przeszkolenia przedstawicieli wymiaru sprawiedliwości. Ten wątek podnoszono też podczas dyskusji nad zmianą definicji gwałtu i vacatio legis dla ustawy. Stąd prośba RPD o wskazanie, ile odbyło się szkoleń z zakresu nowych regulacji prawnych adresowanych do sędziów karnych, policjantów oraz biegłych sądowych biorących udział w ochronnym trybie przesłuchaniach określonym m.in. w art. 185a k.p.k.

Pismo do Ministerstwa Sprawiedliwości