Państwo nie powinno przerzucać konsekwencji finansowych błędów organów administracyjnych na obywateli, szczególnie, gdy wpływa to negatywnie na sytuację dzieci – podkreśla Monika Horna-Cieślak, Rzeczniczka Praw Dziecka. Po zbadaniu sprawy utrzymania w mocy przez sąd nieważności decyzji ustalającej prawo do świadczenia pielęgnacyjnego Rzeczniczka wnosi skargi kasacyjne do NSA w interesie rodziców dzieci z niepełnosprawnością, którzy mają zwrócić ponad 80 tys. zł.

Rzeczniczka Praw Dziecka wnosi do Naczelnego Sądu Administracyjnego dwie skargi kasacyjne w sprawie dotyczącej rodziców dzieci z niepełnosprawnością, którym Wojewódzki Sąd Administracyjny nie przyznał racji i utrzymał w mocy stwierdzenie nieważności decyzji ustalających prawo do świadczenia pielęgnacyjnego z tytułu rezygnacji z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej.

Rodzice złożyli wnioski o przyznanie świadczeń pielęgnacyjnych z tytułu rezygnacji z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej na dzieci w oparciu o orzeczenia Miejskiego Zespołu do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności zaliczające dzieci do osób niepełnosprawnych. Dzieci te mają choroby o podłożu genetycznym. Orzeczenia o niepełnosprawności dzieci były wydane w trybie zaocznym bez rzeczywistego badania dzieci. W ramach orzeczeń nie wskazano, że w stosunku do dzieci konieczna jest opieka ze względu na znacznie ograniczoną możliwość samodzielnej egzystencji (tzw. pkt 7 orzeczenia). Wcześniej orzeczenia wydane w ramach badania dzieci wskazywały na taką konieczność. Rodzice pozostawali w przeświadczeniu, że treść orzeczeń uprawnia ich do świadczenia, czego wyrazem było złożenie stosownych wniosków.

Organy właściwe ustalające prawo do świadczeń rodzinnych są obowiązane do samodzielnego uzyskania lub weryfikacji drogą elektroniczną informacji o legitymowaniu się odpowiednim orzeczeniem wydanym na podstawie przepisów ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. z 2023 r. poz. 100, z późn. zm.).

Organ pierwszej instancji przyznał rodzicom świadczenia, ale po 10 miesiącach dostrzegł, że w orzeczeniach o niepełnosprawności dzieci brak wskazania wynikającego z punktu 7. Organ drugiej instancji stwierdził nieważność decyzji ustalających prawo do świadczeń pielęgnacyjnych, a sąd administracyjny stanowisko to utrzymał. Przyjęcie, że decyzje organu pierwszej instancji wydane zostały z rażącym naruszeniem prawa, nakłada na rodziców obowiązek zwrotu świadczeń jako nienależnie pobranych w kwocie powyżej 80 tys. zł. Choć wypłacane rodzicom świadczenia były wydatkowane na bieżące potrzeby chorych od urodzenia dzieci.

W trakcie postępowania jedno z dzieci zostało zbadane przez właściwą Komisję i uzyskało orzeczenie o niepełnosprawności ze wskazaniem z pkt 7. Ze względu na charakter choroby stan zdrowia tego dziecka nie zmieniał się, a jedynie w wyniku zaocznego badania nie została dostrzeżona przesłanka formalna do przyznania świadczeń.

Rzeczniczka Praw Dziecka po zbadaniu sprawy podjęła decyzję o skierowaniu skargi kasacyjnej w celu wyeliminowania nadmiernego formalizmu organów w stosunku do oceny przesłanek udzielania świadczeń związanych z niepełnosprawnością. Ponadto w ocenie Rzeczniczki ukształtowanie właściwej praktyki orzeczniczej pozwoli uniknąć przerzucania konsekwencji finansowych błędów organów administracyjnych na rodziców dzieci z niepełnosprawnością.