Rzeczniczka Praw Dziecka przedstawiła uwagi do projektu rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie określenia wzoru kwestionariusza indywidualnej oceny pokrzywdzonego i świadka. – Wprowadzenie odpowiednich środków podczas postępowania karnego, poprzedzone wnikliwym wywiadem, może zapewnić ochronę pokrzywdzonym na ich drodze do sprawiedliwości – napisała Monika Horna-Cieślak w piśmie do Zuzanny Rudzińskiej-Bluszcz, podsekretarz stanu w MS.

Kwestionariusz, który określa rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości, stanowi podstawę uzyskania przez organy ścigania (np. prokuraturę lub policję) informacji dotyczących osoby pokrzywdzonej i samego przestępstwa. Formularz jest rozbudowany, a jego odpowiednie sformułowanie jest kluczowe dla właściwej oceny sytuacji. To ważne przede wszystkim dlatego, że każdy przypadek krzywdzenia jest inny.

Kwestionariusz indywidualnej oceny. Na czym polega?

W kwestionariuszu poza informacjami podstawowymi, jak wiek, płeć, pochodzenie, religia, orientacja seksualna, sytuacja zawodowa, edukacyjna, ocenia się także stosunek osoby pokrzywdzonej do sprawcy czy doświadczenie przestępstwa w przeszłości. Bada się również czy orientuje się ona co do czasu, miejsca i okoliczności zdarzenia.

Dokument sporządzany przez organy ścigania ma chronić pokrzywdzonych m.in. przed ponowną wiktymizacją. A także – pomóc w poprawnej kwalifikacji czynu i ustaleniu, jakie środki ochrony i wsparcia należy w danym przypadku zastosować. Na podstawie zebranych informacji, funkcjonariusz policji lub prokurator może zawnioskować o formę przesłuchania w przyjaznym pokoju lub w obecności biegłego psychologa.

Rozszerzenie kwestionariusza na świadka przemocy. Świadek jako pokrzywdzony

Najnowsze rozporządzenie określa też wzór kwestionariusza indywidualnej oceny świadka przemocy. Jeśli pojawi się wątpliwość, że u świadka występują zaburzenia zdolności postrzegania, psychiczne lub rozwojowe, przesłuchanie może odbyć się w trybie 185e K.p.k. Wówczas małoletni jest przesłuchany poza siedzibą sądu z wykorzystaniem rejestratora dźwięku i obrazu.

Zdaniem Rzeczniczki Praw Dziecka, w ramach kwestionariusza indywidualnej oceny świadka brakuje jednak osobnego punktu pozwalającego szczegółowo opisać stan zdrowia na podstawie dokumentacji medycznej. To pole w kwestionariuszu może zostać uzupełnione na wzór kwestionariusza dla pokrzywdzonego. W obu kwestionariuszach powinno być wyraźne pytanie, czy osoba leczyła się psychiatrycznie, neurologicznie, lub czy korzystała z pomocy psychologa i jeśli tak – to w jakiej placówce. Formularz powinien umożliwiać wymienienie dokumentacji medycznej okazanej przy sporządzaniu oceny i załączonej przez pokrzywdzonego lub świadka. Monika Horna-Cieślak podkreśla, że dokumentacja taka powinna być umieszczana w załączniku „tajemnica zawodowa”, którego wykonanie kopii lub fotokopii jest uzależnione od szczególnej zgody sędziego.

Rzeczniczka proponuje też zmiany niektórych sformułowań. Np. zdanie „Ustalono, że świadek powinien zeznawać w obecności biegłego”, sugeruje zastąpić bardziej neutralnym, jak: „Wynik oceny indywidualnej świadka wskazuje na konieczność przeprowadzenia przesłuchania świadka z udziałem biegłego”.

Monika Horna-Cieślak proponuje też zmianę w zdaniu: „Zapytaj świadka, czy chce złożyć oświadczenie co do zastosowania środka z pkt b.”. Jak wyjaśnia, w stosunku do świadka, który nie jest pokrzywdzonym brak jest odpowiednika takiego przepisu, a tym samym oświadczenie to jest odmiennym oświadczeniem procesowym. – „Odebranie zaś oświadczenia o przesłuchaniu świadka, które nie jest respektowane przez organy może niepotrzebnie powodować negatywną i zamkniętą postawę świadka, co do dalszych czynności”– podkreśla w piśmie do resortu sprawiedliwości.

Uwagi RPD do projektu rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości