– Małoletni są wyłączeni z możliwości testowania, zaś dziedziczenie po małoletnim spadkodawcy następuje wyłącznie na zasadach ustawowych – pisze Rzeczniczka Praw Dziecka do Ministerstwa Sprawiedliwości odnosząc się do projektu zmian w Kodeksie cywilnym oraz Kodeksie postępowania cywilnego. I postuluje wprowadzenia zdolności testowania dla małoletnich powyżej 16. roku życia.

Zdaniem Moniki Horna-Cieślak zaproponowany projekt zmian kodeksowych powinien zawierać bardziej fundamentalną zmianę w zakresie zdolności testowania.

Obecnie, zgodnie z art.944 k.c., sporządzić i odwołać testament może tylko osoba mająca pełną zdolność do czynności prawnych. To oznacza, że nie mają jej osoby niepełnoletnie. Jedynym przepadkiem, w którym osoba poniżej 18. roku życia może sporządzić testament jest sytuacja, w której kobieta powyżej 16. roku życia zawarła związek małżeński za zgodą sądu i w ten sposób uzyskała pełnoletność.

– Zastosowanie w prawie polskim ograniczenia testowania wyłącznie do osób pełnoletnich jest swoistym anachronizmem nieuwzględniającym rozwoju młodzieży. Trudno również znaleźć uzasadnienie, dlaczego 16-letnia kobieta po zawarciu małżeństwa ma uzyskiwać szczególne cechy pozwalające jej rozeznać skutki testowania bardziej świadomie od jej rówieśnika – przekonuje Rzeczniczka.

Tym bardziej, że ustawodawca równocześnie przewiduje szereg kolejnych progów odpowiedzialności quasi karnej i karnej dla małoletnich, w tym pełną odpowiedzialność karną, która rozpoczyna się od 17. roku życia.

Rozwiązanie obowiązujące w polskim prawie nie uwzględnia również rozwoju stosunków społecznych. – Coraz częstsze są przypadki, w których dzieci dysponują własnym wysokowartościowym majątkiem, np. w wyniku dziedziczenia po dziadkach, a jednocześnie są skonfliktowani z częścią zstępnych – opisuje Monika Horna-Cieślak. I dodaje, że w rezultacie obowiązujących przepisów dziedziczyć po dziecku będzie, wbrew jego potencjalnej woli, np. rodzic, który ogranicza się jedynie do płacenia minimalnych alimentów.

Na tym tle polskie rozwiązania odstają też od regulacji obowiązujących w innych krajach UE. Zdolność testowania małoletnich powyżej 14. roku życia, choć z ograniczeniami, przewiduje np. prawo hiszpańskie. We Francji granicą jest 16 lat.

Dlatego Rzeczniczka Praw Dziecka proponuje konkretne zmiany kodeksowe. Art. 944 k.c. w nowym brzmieniu mówiłby, że: „zdolność do sporządzania i odwołania testamentu ma każda osoba fizyczna, która ukończyła lat szesnaście i nie jest ubezwłasnowolniona całkowicie; testamentu nie można sporządzić ani odwołać przez przedstawiciela; małoletni, który ukończył lat szesnaście, oraz ubezwłasnowolniony częściowo mogą sporządzić lub odwołać testament tylko przed notariuszem lub testament szczególny”.

Rzeczniczka odniosła się też do innej zmiany, która zakłada wprowadzenia nowej formy testamentu wykorzystującej nowoczesne technologie. – Lepiej zabezpiecza ona wolę testatora niż klasyczny testament ustny. Pewne wątpliwości może wprawdzie budzić rozwój tzw. deepfake – ostrzega RPD. – Ryzyko to powinno być jednak usuwane przy okazji ewentualnych czynności dowodowych na etapie stwierdzenia nabycia spadku – dodaje.