4-5 czerwca 2024 r. zastępca Rzeczniczki Praw Dziecka Adam Chmura oraz zastępca RPO Valeri Vachev wraz z przedstawicielami obu urzędów przebywali z wizytacją w obszarze przygranicznym.

Zastępcy RPO towarzyszyli: główny koordynator do spraw współpracy strategicznej Maciej Grześkowiak, główny koordynator do spraw współpracy z partnerami społecznymi Adela Gąsiorowska, dyrektor Zespołu Kontaktów z Mediami i Komunikacji Społecznej Monika Okrasa oraz naczelnik Wydziału Praw Migrantów i Mniejszości Narodowych Michał Żłobecki i Marcin Kusy z zajmującego się tematyką migrantów Zespołu ds. Równego Traktowania w BRPO. Biuro Rzecznika Praw Dziecka reprezentowali zastępca Rzecznika Praw Dziecka Adam Chmura i Katarzyna Hornowska.

Wizyta na Podlasiu była zapowiedziana. W jej trakcie przedstawiciele obu urzędów odbyli szereg spotkań m.in. z przedstawicielami Straży Granicznej, sędziami sądów orzekających o umieszczeniu w ośrodkach dla uchodźców czy placówkach opieki, a także aktywistami działającymi przy granicy.

Głównymi tematami poruszonymi w trakcie spotkań były aktualna sytuacja na granicy i problemy z perspektywy instytucji i organizacji działających w strefie przygranicznej ze szczególnym uwzględnieniem sytuacji małoletnich cudzoziemców.

4 czerwca w placówce Straży Granicznej w Dubiczach Cerkiewnych odbyło się zapowiedziane wcześniej spotkanie z p.o. komendanta mjr SG Dariuszem Znaczko. Rozmawiano przede wszystkim o bardzo trudnej  sytuacji przy zaporze na granicy i związanymi z tym problemami, podnoszonymi przez SG, z wszczynaniem wobec cudzoziemców odpowiednich postępowań. Rozmawiano też o incydentach, na skutek których obrażeń doznali żołnierze oraz funkcjonariusze SG. Zwrócono uwagę, że wśród migrantów zdecydowanie dominują mężczyźni, ale pojawiają się także kobiety w ciąży i dzieci. W tym kontekście poruszono problemy związane z oceną wieku migrantów i umieszczaniem dzieci w pieczy zastępczej i w placówkach opieki. Rozmowy dotyczyły też stosowania procedur zawracania cudzoziemców do linii granicy (tzw. pushbacków) oraz wszczynania postępowań w przedmiocie udzielenia ochrony międzynarodowej. Przedstawiciele obu instytucji rzecznikowskich podkreślili konieczność przyjmowania przez SG wniosków o udzielenie ochrony międzynarodowej i wszczynania odpowiednich procedur, gdy tylko cudzoziemcy deklarują chęć złożenia wniosków, zarówno w głębi terytorium Polski jak i w bezpośrednim sąsiedztwie zapory, jednak po polskiej stronie granicy.

W pierwszym dniu wyjazdu przedstawiciele RPO i RPD wizytowali także zaporę na granicy z Białorusią. Spotkali się również z aktywistami działającymi w strefie przygranicznej. Omówiono interwencje podejmowane przez oba urzędy na podstawie zgłoszeń aktywistów. Rozmawiano o potrzebach dotyczących pomocy medycznej, sytuacji dzieci cudzoziemskich i umieszczaniu ich w pieczy zastępczej oraz obawach związanych z planowanym wprowadzeniem zakazu przebywania.

5 czerwca odbyło się spotkanie z sędziami Wydziału Karnego oraz Wydziału Rodzinnego i Nieletnich w Sądzie Rejonowym w Bielsku Podlaskim. To sąd z 2 zamiejscowymi Wydziałami Karnymi w Hajnówce i Siemiatyczach. Ze względu na obszar działania trafia do niego dużo wniosków o umieszczenie cudzoziemców w ośrodkach strzeżonych, jak też spraw związanych z umieszczeniem dzieci cudzoziemskich w placówkach opiekuńczo-wychowawczych. Sędziowie wskazali na duże problemy z brakiem miejsc w takich placówkach, jak też i duże obciążenie samego sądu. Przez ostatnie 3 lata, odkąd rozpoczął się kryzys humanitarny na pograniczu, nie doszło do wzmocnienia kadrowego sądu, co utrudnia sędziom dogłębną ocenę każdego wniosku o umieszczenie cudzoziemca w ośrodku strzeżonym.

Uczestnicy delegacji odwiedzili również Centrum Administracyjne Obsługi Placówek Opiekuńczo-Wychowawczych im. Janusza Korczaka z Domem Dziecka Nr 1 i Domem Dziecka Nr 2 w Krasnem. W spotkaniu wzięła udział dyrektor Centrum Grażyna Zimnoch, jak również przedstawiciele Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie, Straży Granicznej, dyrektor Domu Dziecka w Supraślu Katarzyna Karczewska oraz przedstawicielka organizacji świadczącej pomoc małoletnim cudzoziemcom. W trakcie spotkania wskazywano na brak odpowiednich procedur, brak tłumaczy, kuratorów i miejsc w szkołach dla dzieci cudzoziemskich. Problemem pozostaje również ograniczona współpraca domów dziecka z organizacjami społecznymi.

Podczas wszystkich spotkań przedstawiciele RPO i RPD deklarowali gotowość do współpracy oraz dalsze działania na rzecz humanitarnego rozwiązania trwającego kryzysu przy granicy.