Stosowanie przymusu bezpośredniego wobec osób z zaburzeniami psychicznymi było tematem VII posiedzenia Podkomisji stałej ds. zdrowia psychicznego. Biuro Rzeczniczki Praw Dziecka reprezentowała Weronika Snoch z Zespołu Zdrowia i Spraw Socjalnych.

Podczas wydarzenia 11 września Karolina Wirszyc-Sitkowska, dyrektorka delegatury NIK w Poznaniu, przedstawiła wyniki kontroli NIK w zakresie opieki psychiatrycznej nad dziećmi i młodzieżą. Aż w 71 proc. szpitali niewłaściwie udokumentowało zastosowanie przymusu bezpośredniego. W 43 proc. skontrolowanych szpitali brak było przeprowadzenia badania lekarskiego przed przedłużeniem przymusu bezpośredniego. W Szpitalu Klinicznym im. K. Jonschera w Poznaniu doszło do sytuacji, gdzie 16-letni pacjent był unieruchomiony bez przerwy przez 63 dni, a przymus bezpośredni przedłużono 235 razy.

W 2023 r. odnotowano łącznie 23 028 przypadków stosowania przymusu bezpośredniego. Najczęstszym i najliczniej dokumentowanym było unieruchomienie przy pomocy pasów magnetycznych. Podmioty lecznicze tłumaczą, że częste stosowanie tego rodzaju przymusu wynika z niemożności zastosowania izolacji – brak oddzielnych i przystosowanych sal.

Wojciech Konieczny, wiceminister zdrowia przypomniał, że przymus bezpośredni może być stosowany tylko wtedy, gdy osoba z zaburzeniami psychicznymi dopuszcza się zamachu przeciwko życiu lub zdrowiu własnemu lub innej osoby, bezpieczeństwu powszechnemu, w sposób gwałtowny niszczy lub uszkadza przedmioty znajdujące się w jej otoczeniu, poważnie zakłóca lub uniemożliwia funkcjonowanie zakładu leczniczego udzielającego świadczenia zdrowotnego w zakresie psychiatrycznej opieki zdrowotnej, innego zakładu leczniczego lub jednostki organizacyjnej pomocy społecznej.

Damian Marciniak, dyrektor Departamentu Zdrowia Psychicznego w Biurze Rzecznika Praw Pacjenta poinformował, że w 2023 r. do RPP wpłynęły 132 skargi dotyczące stosowania przymusu bezpośredniego, jednakże zostały podjęte aż 394 działania z własnej inicjatywy przez Rzeczników Praw Pacjenta Szpitala Psychiatrycznego.

Najczęściej podnoszone zastrzeżenia w skargach to: brak zasadności, zachowanie personelu medycznego (brutalność, obelgi, przyciskanie kolanem), brak zwolnienia z unieruchomienia, gdy np. pacjent zgłasza potrzebę skorzystania z toalety lub chce spożyć posiłek, brak ochrony czy zabezpieczenia przed innymi pacjentami/kami, brak uprzedzenia i poinformowania o zastosowaniu przymusu bezpośredniego oraz straszenie pacjentów (zwłaszcza małoletnich) zastosowaniem przymusu mimo braku przesłanek (np. „bo pójdziesz w pasy”), brak dobrej woli personelu medycznego wobec zwolnienia pacjenta, gdy stan uległ poprawie.