„Kognicja sądów powszechnych” była tematem debaty naukowej zorganizowanej przez Instytut Wymiaru Sprawiedliwości. Rzeczniczkę Praw Dziecka reprezentowała Julia Galbarska z Zespołu Prawa Rodzinnego i Nieletnich Biura RPD.

W wydarzeniu, które odbyło się 21 lutego uczestniczyli sędziowie, notariusze, komornicy, pracownicy sądowi oraz naukowcy z Instytutu Wymiaru Sprawiedliwości wraz ze specjalistami z wydziałów prawa polskich uniwersytetów. Dyskutowano nad możliwościami ograniczenia liczby spraw sądowych w polskich sądach.

Myślą przewodnią wydarzenia było pytanie: czy i co można zrobić, aby w świetle Konstytucji RP skuteczniej ograniczyć liczbę spraw sądowych?

Pojawiło się wiele pomysłów. Jednym z nich było wyjęcie spraw z kognicji sądów powszechnych i przeniesienie jej na inne instytucje. W tym kierunku postulowali m.in. uczestniczący w debacie notariusze i komornicy.

Rozważano również „za” i „przeciw” znacznemu poszerzeniu uprawnień referendarzy sądowych oraz asystentów sędziów.

W części poświęconej ograniczeniu kognicji w sprawach rodzinnych przedstawiono dane wskazujące na znaczne obciążenie polskich sądów, w tym sądów rodzinnych. Okazuje się, że w 2024 r. liczba rozwodów wyniosła ok. 80 tys. Problemem, który implikuje duża ilość rozwodów rozpatrywanych wyłącznie przez sądy okręgowe jest długość trwania postępowania. Rozwiązanie, nad którym dyskutowano polegałoby na przeprowadzeniu rozwodów pozasądowo – przez notariuszy bądź kierowników urzędów stanu cywilnego. Pojawiła się jednak wątpliwość, co w sytuacji rozwodów w rodzinach, gdzie są dzieci.

Z kolei jako nowatorskie rozwiązanie służące szybszemu rozpatrywaniu spraw alimentacyjnych przedstawiono tabele alimentacyjne. Podobne rozwiązanie z powodzeniem sprawdza się w np. w niemieckich sądach rodzinnych.

Konkluzją debaty była idea stworzenia tzw. białej księgi, będącej zbiorem propozycji prac legislacyjnych sugerowanych przez przedstawicieli różnych zawodów prawniczych oraz badaczy prawa.